Zobacz także artykuły:

Bajkoterapia w przedszkolu

Kształtowanie umiejętności radzenia sobie z problemami

Diagnoza pedagogiczna

Obserwacja rozwoju dziecka – obszary, narzędzia, możliwości

Data dodania: 12.02.2018

Jak dziecko uczy się języków obcych

Sprytny mózg i perfekcyjne ucho

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, który moment we wczesnym dzieciństwie jest tym odpowiednim, aby dziecko rozpoczęło naukę języka obcego. Wielu rodziców jest zdania, że dopóki Maluch nie zacznie posługiwać się perfekcyjnie językiem ojczystym, wprowadzanie innego języka jest zbyt dużym obciążeniem dla dziecka. Czy rzeczywiście obawy rodzica są zasadne?
Dziecko uczy się w sposób naturalny, spontaniczny i bez wysiłku od momentu narodzin do 6-8 roku życia. Przyswajanie wiedzy o świecie w tym czasie przebiega holistycznie. Dziecko uczy się chłonąc wiedzę z otoczenia całym sobą. Maria Montessori w swojej pedagogice mówi o "chłonnym jak gąbka umyśle", o umyśle absorbującym. Otoczenie bogate w różnorodne, ciekawe bodźce stymuluje mózg dziecka. Niejako więc "wymusza" tworzenie nowych szlaków neuronowych. Niestety z wiekiem zdolność do uczenia się maleje. Im dziecko jest starsze, tym więcej wysiłku musi włożyć w naukę. Do 6-8 roku życia dziecko zdecydowanie swobodniej radzi sobie z opanowaniem systemu fonologicznego, czyli dźwięczności języka. "Rola ucha" jest tu bardzo istotną rzeczą, na którą na pewno należy zwrócić szczególną uwagę.
Ucho jest "drzwiami" do mowy i nauki języka. Prawidłowe słyszenie jest nierozerwalnym elementem nauki – powoduje ono, że słyszalne są wszystkie szczegóły akustyczne, czyli niuanse językowe. We wczesnym dzieciństwie organy wymowy dziecka są wciąż plastyczne. Dziecko łatwo przyswaja akcent, co powoduje, że wymowa języka obcego będzie prawidłowa. Poprawna będzie także intonacja języka. Do 6-8 roku życia ucho dziecka przyswaja wszystkie długości fal dźwiękowych. Im później dziecko rozpocznie naukę języka obcego, tym trudniej będzie się mu wyzbyć akcentu języka ojczystego.

Emocje i umiejętności społeczne

Podczas kilku pierwszych zajęć z języka obcego może się zdarzyć, że Maluch niepewnie i nieśmiało wchodzi na zajęcia. Nie do końca jest w stanie w nich aktywnie uczestniczyć. Sytuacja ta jest normalna. Należy dać dziecku czas i szansę na przyzwyczajenie się do "nowego" innego środowiska - obcy język, lektor, dzieci. Czasami wynika to jednak nie z faktu uczestniczenia w zajęciach, na których nie mówi się w języku ojczystym. Małe dzieci nabywają dopiero umiejętności społeczne, które pozwalają im funkcjonować w grupie rówieśniczej. Kształtują i uczą się inteligencji emocjonalnej, która pozwoli im na komfortowe funkcjonowanie wśród rówieśników. Dziecko musi nauczyć się funkcjonować w grupie, dzielić z innymi, przestrzegać reguł.

Milczenie

Warto podkreślić, że w procesie nauczania istnieje coś, co nazywamy "silent period" - dosłownie "cichy okresem". Dziecko, zapytane, wskazuje przedmioty, wykonuje polecenia lektora, ale samo nic nie mówi. Dzieje się tak, gdyż nie jest ono jeszcze gotowe na "produkcję". Mózg zmagazynował informacje, dziecko ma ogromną wiedzę bierną, ale potrzebuje czasu, aby aktywnie z niej korzystać. Rodzic mylnie wtedy sądzi, że dziecko niczego nie potrafi i że nauka języka nie przynosi spodziewanego efektu. Musimy dać dziecku czas. Maluch zacznie używać języka obcego w mowie, gdy będzie na to gotowy. Tan moment dla każdego dziecka jest inny i przytrafia mu się w czasie odpowiednim tylko dla niego.

Jak uczy się dziecko

Dziecko uczy się języka "całościowo". Nie ma w głowie zakodowanych sztywnych reguł, a jego mózg jest jak biała karta papieru. Dziecko nie ma odniesienia. Samodzielnie odkrywa zasady, jakimi rządzi się dany język obcy. Mówi poprawnie, bo uczy się poprawności językowej od otoczenia, od dorosłych. Ma czas na osłuchanie się z językiem. Zanim zacznie czytać, a potem pisać, osłuchuje się z językiem nawet przez kilka lat - tak jak ma to miejsce, gdy dziecko uczy się języka ojczystego. Dlatego w pierwszych latach życia tak dużą wagę na zajęciach przywiązuje się do komunikacji. Poza tym dzieci są bardzo wytrwałe, nie zrażają się błędami, mają w sobie wielką motywację i siłę do zdobywania wiedzy i pokonywania kolejnych kamieni milowych, co ułatwia im naukę języków.

Zmysły

Aby skutecznie nauczać małe dzieci, musimy wiedzieć, czego potrzebuje dziecko na każdym etapie swojego rozwoju. Poobserwujmy dziecko - ono samo "pokaże nam" jak uczy się świata i od czego powinniśmy zacząć. Od samego początku (od narodzin) dziecko poznaje otoczenie, przyswaja wiedzę wszystkimi zmysłami, przez to, co my dorośli nazywamy "zabawą". Poznaje otoczenie i świat poprzez ruch, odgrywa role, naśladuje dorosłych, powtarza, podśpiewuje, uczy się przez działanie. Dokładnie tak samo rozpoczynamy naukę języka obcego. Na zajęciach bawimy się z dzieckiem - nic na siłę! Odgrywamy role, ruszamy się, tańczymy, śpiewamy, wypowiadając przy tym słowa i całe struktury w języku obcym. Zachęcamy dzieci, by także powtarzały i włączały się aktywnie w zajęcia. Przez cały czas trwania zajęć mówimy do dziecka w języku obcym nie martwiąc się, że ono wszystkiego nie rozumie. Dzieci "zanurzone" w języku obcym rozumieją wiele rzeczy z kontekstu. Podpieramy się obrazem, używamy plakatów i plansz demonstracyjnych. Nauczamy pokazując realia - prawdziwe przedmioty, zabawki, warzywa, owoce, ubrania. Bawimy się ciałem, zmieniamy tembr głosu. Zaskakujące, pozytywne efekty przynosi nauczanie polisensoryczne. W procesie nauczania wykorzystujemy wszystkie zmysły, co zwiększa efektywność uczenia się. Bierzemy pod uwagę fakt, że każdy z nas ma inny styl uczenia się i wiedza trafia do niego w iiny sposób. Wykorzystujemy wzrok, słuch, dotyk, ruch. Zmieniamy często działania podczas zajęć z aktywnych na pasywne i odwrotnie. Pamiętamy, aby różnicować aktywności i stosować różne metody aktywizujące - dziecko nie może się nudzić! Mózg "uczy się" tego, co interesujące, a nauka powinna być aktem woli a nie przymusem. Podczas zajęć językowych wspieramy synergię prawej i lewej półkuli mózgu, co przekłada się na skuteczność nauczania.

Kontakt z językiem

Im częstszy kontakt dziecka z językiem docelowym, tym lepsze efekty. Jeśli dziecko stale ma kontakt z językiem obcym następuje proces "przeniesienia" wiedzy do pamięci długotrwałej, a konsekwencją tego procesu jest zautomatyzowanie wypowiedzi dzieci - o to nam chodzi w nauczaniu języka. To nie ma być wiedza na "tu i teraz", tylko baza, wiedza "na zawsze".
Różne szkoły językowe czy placówki edukacyjne proponują bardzo różnorodny wachlarz zajęć językowych. Począwszy od placówek dwujęzycznych, gdzie do każdego języka jest inny lektor, który biegle posługuje się nim przez cały dzień. Inne placówki proponują codzienny godzinny kontakt z językiem. Niektóre szkoły językowe oferują zajęcia tylko dwa razy w tygodniu - jest to zasadne, tylko jeśli takie placówki posługują się dodatkowymi narzędziami (płyty CD, DVD), z których dziecko korzysta w domu na zasadzie osłuchiwania się, czyli "backround hearing". Nieświadomie, słuchając płyt, mózg zapisuje informacje, a lektor na zajęciach nadaje im znaczenie.

Jak dużo na raz

Nie istnieje granica, jeśli chodzi o ilość języków, których można się nauczyć, czy których dziecko mogłoby się nauczyć na raz. To zależy od okoliczności. Jeśli dziecko żyje w środowisku, gdzie w naturalny sposób "zanurzone" jest w kilku językach obcych (np. mama mówi do dziecka po niemiecku, tata po fińsku, niania po hiszpańsku, a do tego Maluch uczęszcza do przedszkola, gdzie mówi się do niego w języku chińskim) – wówczas w naturalny sposób przyswoi te cztery języki. Oczywiście dziecko wielojęzyczne zaczyna mówić później, dłużej trwa u niego tzw. "silent period". Może się tak zdarzyć, że mówiąc jednym językiem obcym będzie co jakiś czas wtrącało słowa z innego - jest to normalny proces i wymaga czasu, żeby informacje w mózgu "ułożyły się".
Teorie mówią, że nasz mózg ma nieograniczone możliwości, jest jeszcze ciągle nie do końca zbadany i wykorzystywany.
Wybitni poligloci władali kilkunastoma, a nawet kilkudziesięcioma językami w mowie i piśmie, co jest potwierdzone.

Katarzyna Dołhun - absolwentka Uniwersytetu Śląskiego, lektor języka angielskiego i niemieckiego, nauczyciel wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego, nauczyciel pedagogiki Marii Montessorii

Senior Metodyk w Ogólnopolskiej Sieci Szkół Języków Obcych Mała Lingua & Lingua Teens Space Sp z.o.o. Grupa PWN