Życie prywatne Polaków w XIX wieku. Tom 9
Jedną z największych przygód badaczy przeszłości jest odkrywanie motywów działania człowieka. To często mozolna rekonstrukcja uwarunkowań, które nadały kierunek aktywności jednostki, grupy, narodu. Przeszłość składa się z faktów, które zostały zapamiętane, oraz tych, które uległy zapomnieniu albo uznano je za niewygodne, oczywiste lub nikomu niepotrzebne i przez to bezwartościowe. Historyk zamierzający zrekonstruować obraz przeszłości w możliwie pełnej formie musi pochylić się również nad „przemilczeniami”, motywami ukrytymi, a czasem nieuświadomionymi.
Odrzucenie w badaniach nad historią społeczną i biografistyką źródeł o charakterze prywatnym lub prywatności dotyczących może doprowadzić do zniekształceń, utrwalenia pośmiertnych legend bohaterów, którzy z racji sprawowanych funkcji, ról, jakie odegrali w określonym czasie, sukcesów lub porażek w ważnych momentach dziejowych, ukazywani są wyłącznie przez pryzmat aktywności publicznej.
„Etykiety”, jakie nadali im współcześni lub biografowie, zostają wówczas przekształcone w mity i stereotypy, a z pola widzenia traci się indywidualne uwarunkowania, motywy zakonspirowane przed „publicznością” lub te o charakterze socjokulturowym i intymnym. Badacze przemian społeczno-kulturowych na ziemiach polskich w dobie rozbiorów coraz częściej sięgają do źródeł prywatnych, co przynosi ciekawe z poznawczego punktu widzenia wyniki i otwiera nowe perspektywy. Życie prywatne jest bowiem fragmentem społecznego procesu – determinuje je poziom rozwoju cywilizacyjnego, sytuacja polityczna, model kulturowy, świadomość historyczna etc. W prezentowanym tomie proponujemy czytelnikom odświeżone spojrzenie na Polaków w XIX stuleciu poprzez ukazanie w nowym świetle grup społecznych, reinterpretacje znanych lub rekonstrukcję dotąd niezidentyfikowanych rysów biograficznych oraz fragmentów życiorysów ze szczególnym uwzględnieniem prywatnych uwarunkowań karier.
Jarosław Kita, Maria Korybut-Marciniak, Kariera w optyce prywatności – wprowadzenie 7
Kariera w kręgach wojskowych i politycznych
Krzysztof Marchlewicz, Generał Jan Nepomucen Umiński (1778–1851). Biografia jeszcze ciekawsza 19
Rafał Dobek, Ludwik Wołowski (1810–1876): potomek Eliszy Szora, polski powstaniec, francuski senator 29
Tomasz Osiński, „W przypadku zaś takim gdyby zeznający poszedłszy na wojnę zginął”. Wojskowi wśród klientów notariuszy lubelskich i zamojskich w latach 1810–1814 45
Jolanta Załęczny, Prywatność zdominowana przez służbę – życie prywatne w cieniu kariery rosyjskiego prezydenta polskiej Warszawy (w świetle jego dziennika) 57
Kariery ludzi talentu – w przestrzeni sztuki, literatury i nauki
Małgorzata Gumper, Polityk, kompozytor… ojciec – mniej znane oblicze Michała Kleofasa Ogińskiego, ukazane w listach do córki z lat 1827–1833 75
Aldona Łyszkowska, „Każdego dnia cenię szlachetność i wzniosłość jego charakteru, świętość i piękno jego myśli”. Zygmunt Krasiński w świetle listów żony Elizy z Branickich Krasińskiej 101
Marta Chudecka, Prywatność w cieniu publiczności. Apolinary Kątski – wirtuoz skrzypiec carskiego dworu 117
Wojciech Paduchowski, Między miłością braterską a samotnością – młodość Józefa Dietla, przyszłego prezydenta miasta Krakowa 131
Urszula Klemba, Życie prywatne i działalność naukowa Stanisława Szczepana Zaleskiego (1858–1923) 143
Kinga Fink, Muzyczna działalność Stanisława Bursy we Lwowie w latach 1888–1901 w świetle jego korespondencji 155
Romuald Rydz, Tatry i Zakopane – miejsce rekreacji i wypoczynku polskich elit w drugiej połowie XIX wieku 169
Kariery na niwie zawodowej
Wojciech Jerzy Górczyk, Baron Franciszek Girardot. Francuski lekarz emigrantem zarobkowym w Królestwie Polskim 199
Marta Milewska, Lekarz, kariera i opieka medyczna w drugiej połowie XIX wieku 223
Jarosław Kita, Nieudana kariera pierwszego łódzkiego przemysłowca 239
Anna Czerniecka-Haberko, Karolina Studnicka-Mariańczyk, August Ostrowski – ziemianin, obywatel 255
Kobieta wobec kariery – trudna sztuka kompromisu
Maria Korybut-Marciniak, Męskie kariery – kobiece troski. Żony Polaków urzędników z guberni północno-zachodnich. Przypadek Anny Krydel 271
Kinga Raińska, Wpływ kariery zawodowej kobiet na życie rodzinne w XIX wieku na przykładzie trzech wybitnych postaci: Marii Skłodowskiej-Curie, Marii Szymanowskiej oraz Elizy Orzeszkowej 291
Anna Śmiechowicz, Karolina Kocięcka – zapomniana cyklistka z Warszawy (przełom XIX i XX wieku) 317
Anita Napierała, „Będę pożyteczną… Wytrwam”. Kariera Teodory Krajewskiej (1854–1935) w świetle wspomnień i relacji prasowych 329
Bibliografia (wybór) 343
